Η αυτοκρατορία της μιζέριας

Στο πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Bowling at Columbine το οποίο με αφορμή το μακελειό στο σχολείο της περιοχής εξετάζει τα ζητήματα της οπλοκατοχής και οπλοχρησίας στις ΗΠΑ, ο Μάικλ Μουρ υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ότι τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης προμοτάρουν μια άτυπη (υποκινούμενη ή μη) καμπάνια τρομολαγνείας. Προκαλούν ένα τόσο γενικευμένο κλίμα φοβίας και ανασφάλειας το οποίο σε συνδυασμό με την ελαστικότητα των νόμων περί οπλοχρησίας σε πάρα πολλές (ιδίως Νότιες) πολιτείες των ΗΠΑ είναι οι κυριότερες αιτίες για τα εξαιρετικά μεγάλα ποσοστά θανάτων και τραυματισμών από πυροβόλα όπλα που παρατηρούνται στη χώρα. Στο κείμενο αυτό θα προσπαθήσω να δείξω ότι στη χώρα μας συμβαίνει κάτι αντίστοιχο που όμως δεν έχει ως βασικό στόχο την εξάπλωση του τρόμου αλλά κυρίως την διασπορά της απογοήτευσης, της μιζέριας, του παραπόνου και εν καιρώ, της οργής.

Πρωταγωνιστές σε αυτήν την εκστρατεία μιζέριας είναι (ποιος άλλος ;) τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και οι εκπομπές ενημέρωσης (ο Θεός να τα/τις κάνει – στην συντριπτική πλειοψηφία τους). Το κάθε θέμα μεγεθύνεται, γιγαντώνεται, ντύνεται με μεγαλόστομες φανφάρες, στολίζεται με αναπαραστάσεις, πλαισιώνεται από 3D animation, αμεσότητα και οικειότητα κερδίζονται εύκολα προβάλλοντας τον πόνο και την κακομοιριά του κάθε θύματος/παθούντα/νοσούντα/απηυδισμένου/ταλαίπωρου/καημένου/οργισμένου απλού πολίτη και φυσικά τυχόντων φίλων, συγγενών, περαστικών και συμπαρομαρτούντων. Αυτονόητο είναι πως όλο το show παρουσιάζεται συνήθως σε άπταιστα ελληνικά (ξέρετε, «αποθανάτισε», «εξ απ’ ανέκαθεν» και άλλα ωραία) από ανθρώπους που πρέπει να έχουν γύρω στα 40 πτυχία (πολλά εκ των οποίων διδακτορικά) και ως εκ τούτου είναι ειδικοί σε θέματα πολιτικής, κοινωνικά, οικονομικά, ιατρικά, νομικά, εθνικά, διπλωματικά και ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.

Ο λαϊκισμός σε όλο του το μεγαλείο δείχνει πως πράγματι ο μονόφθαλμος (με μάτι που έχει συγχρόνως μυωπία, αχρωματοψία, αστιγματισμό και επιπεφυκίτιδα) θέλει να κυριαρχήσει η γνώμη του πάνω σε αυτούς που θεωρεί, και συχνά αποδεικνυόμαστε, τυφλοί. Τα παραδείγματα είναι απειράριθμα αλλά ένα που θυμάμαι με ιδιαίτερη χαιρεκακία είναι το κορυφαίο σχόλιο που είχα ακούσει σε ρεπορτάζ δελτίου ενός εκ των μεγαλύτερων ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών στο οποίο οι δημοσιογράφοι θέλοντας να κάνουν σύγκριση στις τιμές προϊόντων λιανικής ανάμεσα σε γειτονική χώρα και σε εμάς (και αγνοώντας φυσικά το κόστος παραγωγής που αναγκαστικά ωθεί τις τιμές σε άλλο επίπεδο) είπαν ότι οι τιμές εκεί είναι 300% φθηνότερες από ότι εδώ! Το χειρότερο είναι ότι το συγκεκριμένο «στατιστικό» στοιχείο το πέρασαν και σε τηλεοπτική κάρτα οπότε μιλάμε για ομαδική γκάφα ολκής.

Προσθέστε σε όλα τα παραπάνω τον εκάστοτε πολιτευτή που βρίσκει τον τηλεοπτικό άμβωνα για να κάνει το κήρυγμα του απέναντι συνήθως σε αλλόδοξους ιερωμένους -εεμ συγγνώμη, αντίπαλους πολιτικούς εννοούσα- και πείτε μου αν υπάρχει περίπτωση να μην εκνευριστείτε και απογοητευτείτε ανεξάρτητα από τη βαρύτητα της ίδιας της είδησης ως γεγονότος όταν σας σερβίρεται μέσα σε ένα πλήθος σχολίων όπου και χάνεται.

Ακόμα και σε περιόδους όπου δεν υπάρχει κάτι ιδιαίτερα «ζουμερό» για να προβληθεί, οι δημοσιογράφοι όλο και κάτι θα καταφέρουν να αλιεύσουν. Αν τα πράγματα είναι τόσο «φριχτά» που τίποτε τραγικό δε φαίνεται στον ορίζοντα τότε θα πρέπει να απευθυνθούμε στα πλήθη. Πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό, περίπου ένα χρόνο νομίζω, μεγάλος ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός διαφήμιζε την διάθεση «συμπαράστασης και αλληλεγγύης» απέναντι στον απλό πολίτη ζητώντας από τον κάθε έναν να πάρει τηλέφωνο και να εκφράσει «το παράπονο, την οργή, την αγανάκτηση του». Οι λέξεις δεν είναι τυχαίες, αυτές χρησιμοποιήθηκαν.

Από κοντά και οι εφημερίδες συνήθως αλλά φύσει και θέσει δεν έχουν την ίδια δυναμική. Φύσει γιατί προφανώς από το χαρτί δεν μπορεί εύκολα να ξεπηδήσει όλο αυτό το show της τηλεοπτικής ειδησεογραφίας. Επιπρόσθετα, ο προσεκτικός αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να διαβάσει επανειλημμένα το κείμενο, να διαχωρίσει ΓΕΓΟΝΟΣ από ΣΧΟΛΙΟ και να αναλύσει το καθένα ανάλογα με την κριτική του ικανότητα. Στην τηλεόραση αντιθέτως, ο αχταρμάς σχόλιου και γεγονότος υπό τη συνδυασμένη μορφή οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων εισέρχεται στον εγκέφαλο μας και επηρεάζει το συνειδητό και υποσυνείδητό μας. Θέσει καθώς η κυκλοφορία και κυρίως η αναγνωσιμότητα εφημερίδων στη χώρα μας δεν είναι τέτοια που να έχει τη δυνατότητα να μορφώσει απόψεις όπως η τηλεόραση και δευτερευόντως το ραδιόφωνο. Το τελευταίο το αφήνω κατά μέρος καθώς χρησιμοποιείται πλέον κυρίως ως μέσο διασκέδασης παρά ως μέσο ενημέρωσης με αποτέλεσμα εκτενείς ενημερωτικές/ειδησεογραφικές εκπομπές να είναι περιορισμένες.

Παραγωγή μιζέριας, επεξεργασία μιζέριας, προώθηση μιζέριας, πώληση μιζέριας, αύξηση ζήτησης μιζέριας και ο κύκλος συνεχίζεται. Και στον αντίποδα αυτών δελτία με target group τους νέους με βασικό θέμα τις παραλίες, την προσωπική ζωή των επώνυμων των 3 μηνών και τα νέα γλωσσικά κατορθώματα αμόρφωτων λαϊκών αοιδών. Λες και έχουν βαλθεί να μας πείσουν ότι πρέπει ντε και καλά να διαλέξεις ανάμεσα στο δίπολο ευέξαπτος γκρινιάρης του καναπέ και τρέντουλας τσιχλοφουσκομασουλητής έτοιμος για διαφήμιση της Vlakofone (φανταστικό το όνομα , μη φάμε και καμιά μήνυση από το πουθενά- είμαστε και δικομανείς οι Έλληνες !)

Επειδή το θέμα είναι εκτενές και πιθανώς θα επανέλθω κάποια στιγμή, ας κλείσω με μερικές απαραίτητες αποσαφηνίσεις.

1. Σε καμία περίπτωση δε θεωρώ ότι δεν υπάρχουν προβλήματα, και μάλιστα πολυάριθμα, μείζονα και δυσεπίλυτα στη χώρα μας. Ούτε βολεμένος κουλτουριάρης είμαι, ούτε ποζεράς που βγαίνει βόλτα με το Τσερόκι του μπαμπάκα, ούτε κλείνω υποτιμητικά και στρουθοκαμηλικά τα μάτια στις αγωνίες του τόπου. Άλλο όμως το να προβάλλεις με κόσμιο και σοβαρό τρόπο πχ τις ελλείψεις των επαρχιακών νοσοκομείων σε ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό και άλλο το να προσπαθείς να πείσεις ότι όλος ο κόσμος πεινάει επειδή ανέβηκε 15% σε σχέση με πέρυσι το ραπανάκι ή ότι έρχεται ο Αρμαγεδδών και η πρώτη σάλπιγγα θα ηχήσει με την ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων ή τέλος να επιδιώκεις να χώσεις κάμερα και μικρόφωνο μπροστά στη γυναίκα που έχασε τον άντρα της από εργατικό ατύχημα και καλά για να «ευαισθητοποιήσεις το λαό».

2. Αναφέρθηκα κυρίως σε κάποιους από τους μηχανισμούς της μιζέριας και καθόλου στις συνέπειες της. Πάντως παρά την γκρίνια μας να’ ναι καλά ο ήλιος η θάλασσα, το ούζο και τα παρακμιακά μπουζουκομάγαζα, τελικά καταφέρνουμε να περνάμε καλά. Πράγμα που κάνει ακόμα πιο εκνευριστικό το γεγονός ότι θέλουμε να πείσουμε εαυτούς ότι πάντα οι καιροί είναι χαλεποί, πάντα τα πράγματα πάνε προς το χειρότερο, πάντα είμαστε ταπεινοί και καταφρονεμένοι, πάντα για τα προβλήματα μας φταίει το κράτος, το δημόσιο, το σχολείο, ο δήμαρχος, ο εργοδότης, ο κλητήρας, το κακό ανατολικό μπλοκ που αλληλοψηφίζεται στη Eurovision αλλά ποτέ μα πότε δεν έχουμε την παραμικρή ευθύνη εμείς. Keep walking…

3. Επειδή ίσως αναρωτιέστε, ναι αν υπάρχει ένας επαγγελματικός κλάδος απέναντι στον οποίο είμαι εμπαθής είναι οι δημοσιογράφοι και ειδικά οι τηλεοπτικοί. Και αυτό γιατί από το θεσμικό ρόλο που έχουν ως άγρια τσοπανόσκυλα της δημοκρατίας έχουν κατά μεγάλη πλειοψηφία μετατραπεί είτε σε επηρμένους γαλαζοαίματους μολοσσούς, είτε σε θρασύδειλα Τσιουάουα που γαυγίζουν χωρίς ποτέ να έχουν πρόθεση να δαγκώσουν είτε σε καλοεκπαιδευμένα Λαμπραντόρ που κάνουν ότι τους πει ο αφέντης τους. Υπάρχει και μια τελευταία κατηγορία αλλά δεν μπορώ να αδικήσω κάποια ράτσα σκύλων και να την παρομοιάσω ως προς την ηλιθιότητα με αυτή. Το δε χειρότερο όλων είναι το παπικό στυλάκι του άμεμπτου, διαπρύσιου κήρυκα που είναι έτοιμος να δώσει τη ζωή του για το καλό του κοσμάκη. Σε αυτούς τους τελευταίους απλά να θυμίσω ότι ο Μαρά δολοφονήθηκε όχι από κάποιον εκτελεστή στην υπηρεσία του κράτους αλλά από μια απηυδισμένη γαλλίδα επαρχιώτισσα…